Hoe het Libische oorlogsgeweld naar het rustige plaatsje Reading kwam
De Libische Khairi Saadallah stond op de radar van MI5, maar dat kon niet voorkomen dat hij afgelopen week in het Britse Reading drie mensen vermoordde. Hij is het recentste voorbeeld van een onoplosbaar probleem voor de inlichtingendiensten: hoe houd je 43.000 verdachte personen in de gaten?
De Libiër Khairi Saadallah (25), die zaterdagavond in Reading drie picknickende mannen doodstak, was een oude bekende van de inlichtingendiensten. Hij verscheen op de radar van MI5 omdat hij plannen zou hebben gekoesterd om naar Syrië te gaan. Daar had hij naar verluidt willen meevechten in de burgeroorlog voor een jihadistische groepering. Maar na twee maanden werd zijn dossier gesloten omdat er, afgezien van een tip, geen hard bewijs was.
En dus kwam de terreur totaal onverwacht naar Forbury Gardens in Reading, een welvarend stadje ten westen van Londen. Vanuit het niets viel Saadallah met een 13 centimeter lang mes, onder het uitroepen van onbegrijpelijke teksten, een groep mannen aan. Drie van hen overleefden het niet, onder wie een Amerikaan uit Philadelphia. Later bleek het te gaan om homoseksuele mannen, maar het is nog onduidelijk of dat een motief was.
Over de aanslag van afgelopen weekeinde hangt de schaduw van de Brits-Franse operatie, negen jaar geleden om Muammar Kadhafi de macht in Libië te ontnemen. De kolonel kwam ten val, anarchie nam zijn plek in. Een van de jonge Libiërs die tegen de dictator vocht, was de toen 16-jarige Saadallah.
Deze zoon van een antiekhandelaar kwam in 2012 naar het Verenigd Koninkrijk waar hij vijf jaar later politiek asiel kreeg. Hij vestigde zich aanvankelijk in Manchester, dat een grote Libische gemeenschap kent. Uit die wereld komt ook Salman Abedi, de zelfmoordterrorist die drie jaar geleden 22 jonge muziekliefhebbers doodde bij een Ariana Grande-concert. Ook deze jongeman bleek bekend bij MI5 en de recherche zal nu uitzoeken of de twee Libiërs elkaar kenden.
Trauma
Saadallah stond bekend als een ruige, blowende feestvierder die er prat op ging niet bang te zijn voor de dood. Tegenover Britse media verklaarden familieleden dat hij zich had bekeerd tot het christendom, compleet met een tattoo van een kruis.
Om onbekende redenen verhuisde Saadallah van Manchester naar Reading, waar hij in de gevangenis belandde voor misdrijven die geen verband hielden met terreur. Eerder dit jaar werd hij vervroegd vrijgelaten. Tot teleurstelling van de minister van Binnenlandse Zaken was deporteren naar Libië toen geen optie, vanwege de failed state-status van het land.
Saadallah werd wel in de gaten gehouden door Prevent, het overheidsproject dat als doel heeft om jongeren te deradicaliseren. Zijn begeleiders kwamen tot het oordeel dat hij geen acuut gevaar voor de samenleving vormde. Zijn moeder heeft vanuit Tripoli verklaard dat haar zoon een trauma overhield aan zijn oorlogsverleden en dat de Britse autoriteiten hem om die reden in een kliniek voor geestelijke gezondheidszorg hadden moeten stoppen.
In plaats daarvan kwam hij op een lijst te staan van 43.000 burgers met islamistische sympathieën, een aantal dat in twee jaar tijd is verdubbeld. De inlichtingendienst beperkt zich noodgedwongen tot een shortlist van drieduizend personen die een acuut gevaar vormen voor de staatsveiligheid en nauwlettend worden gevolgd.
De Libiër zal worden vervolgd op basis van terreurwetgeving, maar tijdens het proces zal moeten blijken in hoeverre zijn geestesgesteldheid een rol heeft gespeeld bij deze misdaad in ‘Middle-England’.