Waarom gezinsdrama’s steeds weer uit het niets lijken te komen

De hulpdiensten in Vilvoorde kregen rond vier uur ‘s ochtends telefoontje. Een 35-jarige man had zelfmoord gepleegd en ook zijn zesjarig dochtertje meegenomen in de dood. 

Er waren signalen geweest. Uit verschillende Facebookberichten bleek dat de man de relatiebreuk met de moeder van zijn kind moeilijk kon verwerken. Nadat hij meerdere keren op een wanhoopsdaad gealludeerd had, stapte zijn ex-vriendin maandag naar de politie. De man werd uitgebreid verhoord en geconfronteerd met de Facebookposts. Aangezien uit dat verhoor niks onrustwekkends voortkwam, liet het parket hem weer gaan. Twee dagen later stapte de man uit het leven, en nam hij zijn dochtertje mee. Wat drijft iemand om zo’n stap te zetten? 

Psycholoog Bert Van Puyenbroeck (VUB) voerde in 2016 in opdracht van de Vlaamse regering onderzoek uit naar gezinsdrama’s. “Het is niet dat depressie alleen tot gezinsdrama’s leidt, maar we zien wel vaak dat het meespeelt. Bij extreme gevallen lijkt er ook een verband te zijn met persoonlijkheidsstoornissen, zoals narcisme. Daarbij wordt de andere eigenlijk een verlengstuk van jezelf. Als zo iemand plots perspectief verliest, dan kan hij anderen dus daarin meenemen.” 

Een verlies aan perspectief komt vaak voort uit gezinsproblemen of financiële moeilijkheden. Dat blijkt ook uit onderzoek van criminoloog Eva De Koning, die aan het forensisch instituut van de Universiteit Gent in 2014 tachtig familiedrama’s tussen 1935 en 2010 bestudeerde. “In 1993 bleek er een piek van het aantal familiedrama’s in ons land. Toen was er een financiële crisis, die duidelijke impact had", zegt De Koning.

De trigger die dan vaak de aanleiding is tot het gezinsdrama, is een relatiebreuk. Daders hebben vaak zo’n afhankelijke relatie met hun partner en kroost, dat een breuk leidt tot een identiteitscrisis, of heftige wraakgevoelens oproept. Ook in Vilvoorde leek dat het geval. “Als die relatiebreuk zich aankondigt in de context van al onderliggende psychische problemen, dan moeten de alarmbellen afgaan”, zegt Van Puyenbroeck. 

Meestal gaan de alarmbellen pas af na de feiten. “Elk jaar gebeuren er in België gemiddeld een tiental gezinsdrama’s, en telkens opnieuw stellen we ons daarna de vraag: hoe is dit kunnen gebeuren?", zegt Van Puyenbroeck. Hij pleit daarom voor de invoering van een ‘case review’, zoals bij gezinsdrama’s in het Verenigd Koninkrijk of de VS reeds toegepast wordt. Daarbij gaat een expertengroep, als bij een reconstructie van een vliegtuigcrash, na wat er allemaal aan voorafging: “Wat is de familiegeschiedenis? Hebben ze ooit contact gehad met OCMW of gezinszorg? Waren er financiële problemen? Pas als we op die vragen antwoorden vinden, kunnen we leren van gezinsdrama’s en te weten komen hoe we het in de toekomst beter kunnen aanpakken.” 

Het is niet dat er de afgelopen jaren niks gebeurd is wat preventie betreft. Met 1712 kwam er een meldpunt voor geweld en kindermishandeling, jeugdzorg en CAW’s werden uitgebouwd en psychotherapie wordt nu terugbetaald. Maar als die hulpverleners voelen dat er iets niets pluis is, houdt het beroepsgeheim hen vaak tegen om andere instanties te informeren. “De dialoog tussen bijvoorbeeld politie, justitie en jeugdzorg loopt vaak spaak. We moeten nadenken over een juridisch kader waarbij die diensten bij onrust sneller informatie met elkaar kunnen delen", zegt Van Puyenbroeck. 

Bij gezinsdrama’s gebeurt het vaak dat familie of vrienden geen idee hadden van wat er gaande was. Het belangrijkste is dan ook om erover te praten, zegt Van Puyenbroeck. “Het is goed dat meldpunten als 1712 steeds bekender worden. Maar ook vrienden of je huisarts kunnen een vertrouwenspersoon zijn. Veel drama’s zouden vermeden worden als mensen uit hun isolement treden. Want spreken is zilver, zwijgen is fout.” 

Wie met vragen zit rond zelfdoding, kan terecht op de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.