‘Basketbal is mijn leven, voor de rest staat dat leven stil’: Emma Meesseman over haar jaar van verandering

“Verandering is het woord van het jaar voor mij”, opent Emma Meesseman het gesprek. “Ik háát verandering. Maar ik heb veel bijgeleerd, ook over mezelf.”

Begin van het jaar leek de situatie nochtans stabiel. Meesseman was aan haar zesde seizoen bezig bij het Russische topteam UMMC Jekaterinenburg, waarmee ze vijf landstitels, twee nationale bekers en drie eindzeges in de EuroLeague Women mocht vieren. Alles zag ernaar uit dat ze dat seizoen zou uitdoen en er nog eentje aan breien, haar contract liep nog tot halfweg 2023. Het was prima leven in Jekaterinenburg, een stad met 2,1 miljoen inwoners in de Oeral, in het zuidwesten van Rusland, op een kleine 1.700 kilometer van de hoofdstad Moskou.

“Ik was sowieso niet van plan om mijn contract te hernieuwen”, vertelt Meesseman. “Ik voelde dat het tijd was voor iets nieuws. Nieuwe omgeving, dichter bij huis, een competitie die sterker is dan de Russische. Dat had niets te maken met de dreigementen van Poetin, want die zijn er altijd geweest in de periode dat ik in Rusland speelde. Oorlog? Ik geloofde gewoon niet dat dit mogelijk was, ik dacht dat men dat niet zou laten gebeuren in Europa.

“Mocht er in januari al sprake zijn geweest van een concrete oorlogsdreiging, dan zouden mijn ouders mij niet zomaar hebben laten terugkeren naar Jekaterinenburg. Ook begin februari, toen ik even in België was om wedstrijden met de nationale ploeg te spelen, was er nog geen sprake van. De avond voor de oorlog begon, speelden we nog een wedstrijd. Vooraf klonk, zoals altijd, het Russische volkslied. Niemand binnen het team had het gevoel dat er 24 uur later effectief bommen zouden vallen. Het was schrikken toen dat toch gebeurde.”

Weg uit Jekaterinenburg

Donderdag 24 februari kondigde Vladimir Poetin een ‘speciale militaire operatie’ aan om Oekraïne te ‘demilitariseren en denazificeren’. Vijf dagen later, dinsdag 1 maart, pakte Emma Meesseman haar koffers. Dat deden ook de andere buitenlandse speelsters en coaches van UMMC Jekaterinenburg. “Wij hadden niet het gevoel dat we zelf in gevaar waren, al zag ik op mijn dagelijkse wandeling naar het trainingscentrum wel dat er overal in de stad politiewagens rondreden om protesten neer te slaan. We beseften goed genoeg dat we ons niet openlijk konden uitspreken tegen de oorlog.

“Via mijn ouders kreeg ik beelden te zien die op de Russische televisie niet getoond werden. Toen werden de sociale media nog niet gecontroleerd en afgeschermd. Wij wisten dus meer dan de Russische speelsters, maar we konden dat niet tegen hen zeggen. Beeld je in dat wij naar het journaal op de Vlaamse televisie aan het kijken zijn en er plots een buitenlander komt uitleggen dat het allemaal niet waar is wat er getoond wordt: wij zouden dat óók niet aanvaarden.

“Onze Russische teamgenotes begrepen onze beslissing om te vertrekken, het bestuur van de club had het er moeilijker mee. Zij bleven herhalen dat er geen oorlog aan de gang was. Pijnlijk: de ene dag beslis je om te vertrekken, de volgende dag ben je effectief weg. Na zoveel jaar waren die Russinnen niet alleen ploegmaats maar ook vriendinnen geworden. We stonden er op dat ogenblik open voor om snel terug te keren. Maar toen bleek die oorlog niet snel gedaan te zijn en werden Russische ploegen ook nog eens uitgesloten uit Europese competities. Sindsdien heb ik geen contact meer met de Russische speelsters, ik wil hen niet in gevaar brengen.”

Er was nog een reden om Rusland de rug toe te keren. Kort vóór de oorlog begon, was de Amerikaanse sterspeelster Brittney Griner, teamgenote van Meesseman, op de luchthaven van Moskou gearresteerd met 0,7 gram cannabisolie in haar handbagage. Een half jaar later werd ze veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf. “Normaal staat daar alleen een hoge boete op. Die straf was zwaar overdreven, maar paste perfect binnen het politieke spel dat gespeeld werd. Als Amerikaanse wil je zeker niet in een Russische gevangenis belanden. B.G. was een van ons, populair bij de fans, maakte deel uit van een grote sportieve familie. Verschrikkelijk.”

Op 8 december werd Griner betrokken in een gevangenenruil met de Russische wapenhandelaar Viktor Boet. Ze keerde als een vrije vrouw terug naar de Verenigde Staten.

Wereldtop

Begin maart zat ze dus zonder werkgever, maar daar lag Meesseman niet wakker van. “Dat er in Oekraïne mensen omkwamen bij bombardementen of de hele tijd in schuilkelders moesten onderduiken, was zoveel erger dan dat ik eventjes niet kon basketten.”

Bovendien: toen wist ze al dat ze in de WNBA aan de slag kon bij Chicago Sky en dat er nog wel een Europese topclub uit de bus zou komen voor iemand met haar sportieve cv. In 2019 was ze met de Washington Mystics kampioen geworden in de Amerikaanse competitie. In de finale werd ze uitgeroepen tot MVP, ‘most valuable player’, als eerste Europese speelster ooit. Een jaar later werd ze in België uitgeroepen tot Sportvrouw van het Jaar. En ook met de Belgian Cats schittert ze op internationale basketfora. Emma Meesseman is, laten we niet onbescheiden zijn, wereldtop op haar 29ste.

Nochtans heeft ze een handicap van bij de geboorte: ze is slechthorend. “Ik heb nooit anders geweten. Misschien heeft het me zelfs geholpen in het basketbal, omdat ik meer rondkijk, mijn ogen gebruik, sneller zie wat er gaat gebeuren.”

Haar moeder, Sonja Tankrey, was Belgische top in haar tijd. In 1982 werd ze uitgeroepen tot Speelster van het Jaar in de Belgische competitie. Dochter Emma mocht die trofee twee keer ontvangen, in 2011 en 2012. “Ik heb nooit een idool gehad in het basketbal, behalve dan mijn moeder, ook al heb ik haar nooit zien spelen. Zij was enig kind, had de kans om in Australië te gaan spelen, maar mijn grootouders zagen dat niet zitten. Mijn opa vindt alles buiten Ieper te ver. Mijn moeder heeft haar eigen kinderen nooit tegengehouden.

“Ik zag thuis haar trofeeën staan en nam me voor dat ik beter moest worden. Ieder jaar als de basketbalcatalogus wordt uitgebracht, staat het zwart op wit in de rubriek ‘Speelster van het Jaar’: twee keer Emma, één keer Sonja. Dat is mijn jaarlijkse plaagmomentje.”

Ontmoeting met Obama

‘M33sseman’, noemen ze haar in Amerika, omdat ze zoveel driepunters scoort. Of ‘Meesse Bucket’, een variant op Miss Bucket. En ook nog: ‘Can’t Meesse’ (can’t miss). Toen ze negen jaar geleden debuteerde in de WNBA, doopten fans haar aanvankelijk om tot ‘Mount Saint Emma’. Daar zal die 1 meter 93 niet vreemd aan zijn.

Bij Chicago Sky was ze voor het eerst niet de enige Belgische in een buitenlands team. Ann Wauters was er assistent-coach, Julie Allemand teamgenote. Ze lacht. “Toen ik van de Washington Mystics naar Chicago Sky verhuisde, was dat onder meer om uit mijn comfortzone te kunnen treden. En dan zaten er plots twee landgenotes in hetzelfde team... Achteraf bekeken ben ik daar heel dankbaar voor. Het was een heel druk seizoen, het was goed om bij Ann en Julie een rustpunt te kunnen vinden, weg van het basketbal.”

Sportief was het een seizoen van net niet. In de halve finales werd Chicago Sky uitgeschakeld door Connecticut Sun. “We hebben nooit topbasket gespeeld en toch eindigden we tweede in de reguliere competitie. Ook in de play-offs hebben we ons beste niveau niet bereikt. Zo kan je moeilijk kampioen worden. In die laatste wedstrijd tegen Connecticut werd duidelijk dat er onvoldoende mentale weerbaarheid in het team zat.”

Een bonus was wel dat Meesseman samen met haar ploegmaats Barack Obama mocht ontmoeten. De voormalige president mag Chicago ‘thuis’ noemen. “Superleuke ontmoeting. Mocht je de laatste vijftien jaar onder een rots hebben gewoond, dan zou je nooit kunnen denken dat deze man president van Amerika is geweest. Hij is megachill, gaf iedereen een knuffel, is een basketfanaat die echt wel weet waarover hij praat. Het was zeker geen fotomoment en hup, weer weg.”

Minpunt is dan weer dat de WNBA weliswaar de beste vrouwenbasketbalcompetitie ter wereld is, maar dat je er als speelster minder verdient dan in Europa. Het maximumsalaris in de WNBA bedraagt 205.000 dollar per seizoen, bij de mannen loopt dat op tot bijna 50 miljoen. De salary cap, het maximumbedrag dat elk team per seizoen mag spenderen aan spelerssalarissen, ligt bij de vrouwen net onder de 1,4 miljoen dollar, dat verdeeld moet worden over twaalf speelsters. Bij de mannen is dat 123 miljoen. “Voor alle duidelijkheid: wij beseffen dat we nooit evenveel zullen verdienen als de mannen, maar het verschil is wel erg groot. Er is nu een nieuwe tv-deal in de maak, ik hoop dat er eindelijk werk van gemaakt wordt. Als je alleen maar in de WNBA speelt, verdien je niet genoeg om na je carrière niet meer te hoeven werken. Vandaar dat topspeelsters ook een team in Europa zoeken.”

Nieuwe club, nieuwe omgeving

In het najaar ging ze opnieuw voor een Europese topclub spelen, alwéér een verandering. Het werd Fenerbahçe, in het Aziatische gedeelte van de drukke miljoenenstad Istanbul. Maar vooraf was er nóg een wending. Ze miste de competitiestart door een spierblessure die ze had opgelopen op het WK in Australië. Zeven weken out, een zeldzaamheid in de carrière van Emma Meesseman.

Wellicht had haar blessure te maken met het hectische schema van de WNBA, met direct daarna een wereldkampioenschap met vijf wedstrijden in zes dagen tijd. “Ik was vermoeid aan dat WK begonnen, voelde me daarna zelfs dankbaar dat ik door die blessure een paar weken naar huis mocht. Weg van basket. Ik kon de rust goed gebruiken.”

Naar huis, dat is Ieper, haar geboortestad, 35.000 inwoners. 14.950.000 minder dan in Istanbul. “Ik ben er pas op 3 november gearriveerd. Ons schema is heel druk, ook in de kerstperiode, ik heb nog niet de tijd gehad om de stad te ontdekken. Alleen met het eten heb ik al kunnen kennismaken en dat valt reuzegoed mee.

“Basketbal is mijn leven. Eigenlijk staat dat voor de rest stil. Trainen, reizen, spelen, reizen, trainen, reizen, spelen, reizen. De tijd vliegt. Ik heb al veel van de wereld gezien en kennisgemaakt met verschillende culturen. Dat vind ik het tofste aan mijn carrière: ik zie de dingen niet als toerist, maar ik leef in die cultuur. Ik leer de mensen en de gewoonten kennen. Dat maakt mij rijker als persoon.”

Top in Europa

Twee keer haalde Emma Meesseman met de Belgian Cats brons op een Europees Kampioenschap. Op de jongste twee WK’s eindigden de Cats respectievelijk vierde en vijfde, op de Spelen in Tokio bereikten ze de kwartfinales. Top in Europa, net onder de wereldtop. Meesseman: “We komen van een tijd dat de Belgian Cats nog nooit ergens geweest waren. Toen ik voor de nationale ploeg begon te spelen, was het een verre droom om een groot toernooi te mogen meemaken. Stap voor stap is die droom dichterbij gekomen. Deze generatie is de voorbije jaren op WK’s, EK’s en Olympische Spelen aanwezig geweest. Dat mag niet als een evidentie aangevoeld worden, want dat is het niet. We moeten blijven groeien. We weten dat we in 2023 naar het EK moeten gaan, om ons te kunnen kwalificeren voor de Spelen van 2024.”

Ook dat was trouwens een wending dit jaar: een nieuwe coach bij de nationale vrouwenploeg, Rachid Meziane. Hij volgde zijn Franse landgenoot Valéry Demory op, die nauwelijks een jaar bondscoach is geweest. “Als professionele sporter weet je dat dit kan gebeuren”, zegt Meesseman. “Ik ben het gewend om voor verschillende coaches te spelen in mijn clubs. Rachid was al assistent, we kennen zijn visie, een grote verandering brengt hij niet.”

Alweer een mannelijke bondscoach, dat wel. Een barrière die nog doorbroken moet worden? “Ik zou graag een vrouw in de staf zien. Bij Fenerbahçe heb ik mijn allereerste vrouwelijke hoofdcoach ooit. Ook in de WNBA zitten er altijd wel vrouwen in de trainersstaf. Men hoeft geen vrouw aan te stellen omdat het een vrouw is, we hebben een coach nodig die ons kan leiden. Ik hoop dat er in België vrouwen worden opgeleid om coach te worden. Ann Wauters is die stappen nu aan het doorlopen, maar er is nog een weg te gaan.”

Die weg is al afgelegd door de openbare omroep, die afgelopen jaar alle wedstrijden van het EK voetbal voor vrouwen, de eerste Tour voor vrouwen, de wedstrijden van de Yellow Tigers-volleyvrouwen en alles van de Belgian Cats live uitzond. Uiteraard vindt Emma Meesseman dat een positieve evolutie. Het staat in schril contrast met het einde van de Spelen en de seksistische oprispingen van Sporza-commentator Eddy Demarez na de terugkeer van de Cats op Zaventem. “Je moet je dat voorstellen: we waren net terug uit Tokio na ongelukkig verlies tegen Japan”, vertelt Meesseman. “Mijn hart was gebroken. Die opmerkingen sneden er nog eens dwars door. Maar alles is uitgeklaard, met hem en met de VRT. Uiteindelijk is dat een heel positief verhaal geworden.”