Groen licht voor centrale "Vlaamse toetsen" in het onderwijs: dit jaar al eerste test bij 21.000 leerlingen
In het vierde en het zesde leerjaar en in tweede en zesde middelbaar zullen alle leerlingen in Vlaanderen binnenkort een centrale toets moeten afleggen. Dat heeft de Vlaamse regering beslist. Doel is om permanent een vinger aan de pols te kunnen houden van het niveau van het onderwijs.
Waarom Vlaamse toetsen?
Zowel in internationale als in Vlaamse onderzoeken gaan de resultaten van onze leerlingen stelselmatig achteruit. Een stokpaardje van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) om die onderwijskwaliteit op te krikken, zijn de Vlaamse toetsen.
Onder het motto 'meten is weten' moeten scholen met centrale toetsen jaarlijks nagaan of hun leerlingen de eindtermen voor wiskunde en Nederlands behalen en hoe groot hun leerwinst is. Zo kunnen ze snel ingrijpen als dat nodig blijkt.
Voor die Vlaamse toetsen trekt de Vlaamse regering een budget van 13,5 miljoen euro uit voor een periode van vijf jaar.
Wie zal de Vlaamse toetsen afleggen?
Zit je in mei 2024 in het vierde leerjaar, dan zal je dan voor het eerst een Vlaamse toets op de computer moeten invullen. Het maakt daarbij niet uit tot welk onderwijsnet jouw school behoort. Het gaat om zo’n 70.000 leerlingen die in dezelfde periode de test afleggen. Ook ongeveer evenveel leerlingen van het tweede middelbaar zullen in 2024 voor het eerst een Vlaamse toets afleggen.
In 2026 volgt voor het eerst een toets in het zesde leerjaar. Tegen 2027 is er dan ook nog een eerste toets voor de leerlingen van het laatste jaar van de derde graad secundair onderwijs.
Dit schooljaar zullen al 21.000 leerlingen een proefversie van de Vlaamse toetsen afleggen, zodat de onderzoekers kunnen testen of hun toetsen goed werken.
Welke vragen komen in de toets aan bod?
De vragen worden opgesteld door een onafhankelijk universitair steunpunt. Daarbij werken onderzoekers van de Vlaamse universiteiten en twee hogescholen samen en krijgen ze hulp van mensen uit de praktijk.
De toetsen zullen onderzoeken of leerlingen een selectie van de eindtermen voor wiskunde en Nederlands behalen. Dat zijn de minimumdoelstellingen voor alle leerlingen.
Critici vrezen dat leerkrachten hun leerlingen extra willen voorbereiden op de toets en aan 'teaching to the test' zullen doen, waardoor de leerlingen een minder brede vorming krijgen. Maar volgens de onderzoekers kunnen de antwoorden niet op voorhand 'gedrild' worden, en gaan leerlingen daarentegen de vragen goed moeten analyseren om een beredeneerd antwoord te geven.
Niet iedereen krijgt dezelfde vragen. De vragen passen zich tijdens de test automatisch aan aan het niveau van de leerling.
Wat gebeurt er met het toetsresultaat?
De grote vrees van tegenstanders is dat de resultaten zullen leiden tot publieke ranglijstjes van de ‘beste’ scholen. Maar dat wordt expliciet verboden.
Wat is dan wel de bedoeling? Scholen zullen de scores van hun klassen kunnen vergelijken met klassen van scholen die een gelijkaardig leerlingenpubliek hebben. Zo kunnen ze enerzijds ontdekken of hun leerlingen de eindtermen behalen en anderzijds hoe sterk hun leerlingen er doorheen de jaren op vooruitgaan. Maar de resultaten mogen niet beslissend zijn om een leerling al dan niet een attest te geven.
Ook de onderwijsinspectie zal toegang krijgen tot de resultaten van een school. Een school met resultaten die herhaaldelijk beneden de verwachting liggen, zal verplicht een begeleidingstraject moeten volgen.
Wat met de vrijheid van onderwijs?
"De Vlaamse toetsen schuren met de vrijheid van onderwijs", was het oordeel van de Vlaamse Onderwijsraad nog in oktober. Bijvoorbeeld omdat de toetsen al in het vierde leerjaar worden afgenomen, terwijl de eindtermen pas op het einde van het zesde leerjaar moeten behaald worden. Door eerder al te toetsen, raak je aan de pedagogische vrijheid van een school om een eigen leerlijn te kiezen.
Die vrijheid van onderwijs is vastgelegd in de grondwet. De Raad van State heeft in een recent advies bevestigd dat de Vlaamse toetsen daarin geen belemmering vormen. "Op dit moment vaart ons onderwijs blind, of minstens in dikke mist", argumenteert Weyts. "Het is belangrijk dat nu ook de Raad van State bevestigt dat Vlaamse Toetsen een efficiënt instrument zijn."