‘Pas toen alles donker werd en ik begreep dat ik klem zat in mijn eigen huis, ben ik gaan schreeuwen en schreeuwen en schreeuwen’

Waarom werkt het geheugen op gruwelijke momenten toch zoveel beter dan op de mooie? Alles van voor die dertig seconden op vrijdagavond lijkt opeens een waas te zijn geworden, maar vanaf het moment dat de grond om 23 uur begon te schudden totdat Aziz Bolodo (48) een halfuur later zijn 14-jarige dochter onder het puin vandaan trok en zag dat ze was overleden, kan hij zich alle details herinneren.

“Ik krijg het niet meer uit mijn hoofd”, zegt hij. Hij weet bijvoorbeeld nog precies waar in de soek hij was toen de aardbeving begon, wie er om hem heen stonden, wat ze zeiden en dat hij, toen hij begon te rennen, eigenlijk al zeker wist dat het fout was. Hij weet nog hoe het stof hem bij zijn keel greep en hoe donker het was, omdat de elektriciteit was uitgevallen. En dat niemand hem hielp met graven, omdat iedereen bij zijn eigen huis aan het schreeuwen en slepen was.

Precies hetzelfde overkwam Hani Duraibi: alle vreselijke dingen van die vrijdagavond herinnert de 60-jarige vrouw zich nog exact – hoe het stof, de aarde, het puin en het gruis ronddwarrelden en wat ze voelde bij de eerste de aanblik van haar volledige inboedel op straat – maar de dingen van daarvoor lijken samen met haar huis te zijn verdwenen.

De toegangscode van haar telefoon bijvoorbeeld: geen idee heeft ze meer. In een bureaulade moet nog ergens een briefje liggen met de juiste vier cijfers erop, zegt ze, maar daar kan ze onmogelijk meer bij. “Ik kan niet eens mijn familie bellen om te vragen hoe het met ze gaat”, zegt ze. “Of ze gezond zijn. Of ze nog een huis hebben.”

Slapen op straat

Duraibi en Bolodo wonen beiden in Moulay Brahim, een dorp van achtduizend inwoners midden in de zwaar getroffen provincie Al Haouz, op zo’n 50 kilometer ten zuiden van Marrakech. Volgens het Marokkaanse ministerie van Binnenlandse Zaken vielen in deze regio, aan de voet van de Atlas, vrijdagavond de meeste doden.

“Toen ik eindelijk bij mijn huis aankwam, hoorde ik mijn vrouw vanonder het puin schreeuwen en ben ik op mijn gehoor gaan graven”, zegt Bolodo. Nog altijd zitten zijn handen onder het stof. “Het lukte mij om mijn vrouw, mijn dochter van 5 en mijn zonen van 11 en 12 onder het puin vandaan te halen, maar mijn dochter van 14 was al overleden. Ik ben toen met haar naar het veld even verderop gegaan en ben bij haar blijven zitten tot de zon opkwam. Pas toen er genoeg licht was, hebben ik alle rituelen voltrokken en heb ik haar begraven.”

Volgens de belangrijkste geestelijke van het dorp, Moulay Hassan, werden zaterdag in totaal veertien meisjes begraven op de bergvlakte naast de moskee. Ook op zondag vonden aan de lopende band gehaaste begrafenissen plaats.

“Verder denk ik dat 95 procent van de inwoners buiten slaapt”, zegt Hassan. Vrijwel geen enkel huis is anderhalve dag na de beving immers veilig genoeg om in te slapen. Bijna allemaal hebben ze scheuren of gaten, van sommige ontbreken muren en daken en een aantal ligt volledig op straat. “Mensen met familie elders in het land zijn daarheen vertrokken, maar de meeste inwoners hebben alleen elkaar.”

Het gevolg: overal door de straten van zijn dorp dralen mensen op zoek naar hout en landbouwplastic om schaduw te regelen voor overdag. De rest van de tijd zijn ze op zoek naar dekens voor de nacht en water en brood voor alle momenten ertussenin.

Ze kunnen niet anders, want hulp van de overheid was zondag nauwelijks nog beschikbaar, mede doordat de meeste wegen naar de bergdorpen slecht begaanbaar zijn vanwege de vele scheuren en naar beneden gevallen stenen.

Pas zondagavond lukte het de eerste grote graafmachines Moulay Brahim te bereiken – een tijdsspanne die weinig goeds belooft voor de bergdorpen die nog dichter bij het epicentrum liggen.

Net als Moulay Brahim zijn dat grotendeels dorpen waar de huizen gemaakt zijn van leem en die de afgelopen eeuwen provisorisch zijn ontstaan, zonder al te veel toezicht van commissies die zich bezighielden met bouwvoorschriften. Dat was nooit echt een probleem, want aardbevingen zijn een zeldzaamheid in dit gebied.

Enkel wat zalf

Precies dat was ook de reden dat Saïda el Adnani, een weduwe van 40, geen idee had wat haar overkwam toen vrijdag eerst de borden uit de kasten vielen, daarna de schilderijen naar beneden kwamen en dan het plafond. Samen met haar zoon Yesin (7) rust ze nu uit voor haar ingestorte huis.

Ze hebben veel onbehandelde wonden, want ook medische hulp was dit weekend amper beschikbaar op de afgelegen plekken in de regio. De dorpsdokter kon zaterdag enkel wat zalf voor Yesins gezicht missen, plus het advies zo snel mogelijk in een ziekenhuis een hoofdscan te laten maken.

“Pas toen alles donker werd en ik begreep dat ik klem zat in mijn eigen huis, ben ik gaan schreeuwen en schreeuwen en schreeuwen, net zolang tot – godzijdank – mijn buurjongens me eruit hebben gehaald”, zegt El Adnani. “Het was aardedonker buiten, dus eigenlijk begreep ik pas echt wat er gebeurd was toen de zon weer opkwam en ik iets zag dat ik helaas nooit meer zal vergeten: namelijk dat alles kapot was. Dat we nu echt alles kwijt zijn.”